یادداشت طلبگی | منبر؛ اسلامی یا سکولار

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، برای پاسخ به این سؤال که «کارکرد منبر روحانیون چیست؟» و هر پرسشی که درباره جایگاه منبر مطرح می شود، ابتدا باید به یک مسئله اساسی پاسخ بدهیم که ماهیت منبر چیست؟ ناچاریم تعریفمان از منبر و هویت و ماهیتش را به طور شفاف مطرح کنیم تا بتوانیم در مورد کارکردهای عملی آن صحبت کنیم.

منبر رسانه است؛ اما تفاوت های اساسی دارد با سایر رسانه ها. منبر رسالت رسانه را عهده دار است؛ اما رسانه ای وزین و فاخر است به معنای حقیقی و تنها ابزاری برای سرگرم سازی مخاطب یا عاملی برای به فکر فرو رفتن عمیق نیست؛ بلکه منبر باید بینش صحیح را ابتدا تبیین کند و بعد به درستی و هنرمندانه ذهن مخاطب را برای دریافت و التزام به آن بینش آماده کند.

"به دلیل همین جایگاه ویژه و رسانه ای منبر بود که در تاریخ اسلام، جهت تسلط بر مسجد جامع شهر که محل تصمیم های بزرگ بود بحث ها، جدل ها و منازعات بسیاری انجام می شد. تسلط یافتن گروهی بر مسجد جامع و منبر شهری، نشان دهنده آن بود که او حاکم و زمامدار بلامنازع آن دیار است و اکثر مردم نیز به آن رضایت داده اند. نمونه ای از این دست، اجتماع مهاجر و انصار بعد از رحلت جان سوز رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در مسجدالنبی است که با در اختیار گرفتن مسجد و منبر آن حضرت، بر اوضاع تسلط یافتند و مانع رسیدن صدای حقانیت جانشین رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به مردم شدند." (1)

بنابر این کارکرد منبر تنها اطلاع رسانی و گزارش محتوای قرآن و سخن امامان معصوم علیه السلام نیست؛ بلکه باید تحلیل و بررسی عالمانه و دقیق یا به اصطلاح پیوست های ملموس و مورد نیاز جامعه نیز در آن گنجانده شود.

حال که ماهیت و جایگاه و رسالت منبر آشکار شد باید دایره و محدوده مجاز برای منبر و هر آن کس که بر فرازش می نشیند، هم مشخص شود.

آیا منبر تنها جایی است برای بیان احکام و مسائل شرعی؟ یا محلی است که باید اخلاق و اعتقادات دینی را توضیح بدهد؟ یا منبر مجالی برای بیان داستان های تاریخی و دلیل نزول آیات قرآن است و بس؟

اعتقاد نگارنده بر این است که اگر قرار باشد گزاره های تاریخی در منابر گفته شود و هیچ نتیجه و پیوست مربوط به وضعیت موجود دنیا و جامعه نداشته باشد همان بهتر که کتابخانه ها تعطیل شوند و تاریخ نویسان هم زحمت سیاه کردن کاغذها را به خودشان ندهند.

حتی گاهی شنیده و دیده می شود که برخی بیان اخلاق را محور منبر می دانند و سیاست را یک مسئله فرعی و دسته چندم معرفی می کنند که مانند پیام های بازرگانی خوب است در میانه سخن وجود داشته باشد.
یا عده ای اعتقاد دارند که دعوت به اخلاق خودش یک مسئله سیاسی است در حالی که این مطلب نوعی مغلطه علمی است. ما سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی _در مقابل سیاست سکولار و غیر اخلاقی یا دینی _ داریم اما نمی توانیم سیاست را با اخلاق مساوی بدانیم.

فراموش نکنیم که در شرایطی از رسالت منبر صحبت می شود که جامعه ایران حکومت ظالم و فاسد طاغوت را تجربه کرده و پشت سر گذاشته است بنابر این سخن از منبر تراز انقلاب اسلامی است و تفاوتش با منبرهای بی روح و سکولار مورد بررسی قرار می گیرد پس اگر منبر پیوست اجتماعی و سیاسی نداشته باشد به طور یقین در تعریفی که از آن ارائه شد قرار نخواهد گرفت.

ادامه دارد.../۹۱۸/پ۲۰۰/س

محمدهادی سمتی

پی نوشت

(1)    جایگاه منبر در اسلام، به قلم حجت الاسلام میلاد عچرش، سایت الف